بندر چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران است که کشور را از طریق خلیج عدن و دریای خلیج فارس به اقیانوس هند متصل می کند. این بندر به دلیل موقعیت استراتژیک و پتانسیل بالای اقتصادی، از اهمیت ویژه‌ای برای ایران و کشورهای همسایه از جمله پاکستان، افغانستان و حتی کشور های دیگر حاشیه خلیج فارس برخوردار است. اما بندر چابهار با وجود داشتن پتانسیل بالا از نظر موقعیت قرارگیری و داشتن شرایط مناسب برای تبدیل شدن به یک مگا پرت، سرمایه‌گذاری درستی روی آن انجام نشده است و از زیرساخت‌های لازم بهره‌مند نیست.
در سالیان گذشته اخباری در خصوص سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی روی این بندر به گوش می‌رسید که شرکت‌های هندی مهم ترین آن‌ها بودند؛ اما با وجود مذاکرات دولت ایران با این شرکت‌ها هنوز اتفاقی رخ نداده است. در ادامه قصد داریم گزارشی در خصوص اتفاقاتی که در سالیان گذشته برای بستن قرارداد سرمایه گذاری بندرچار بهار رخ داده است ارائه کنیم و به اخبار جدیدی بپردازیم که تازگی درباره احتمال ورود شرکت‌های عربی به این پروژه به گوش می‌رسد. پس با راه ابریشم هجران همراه باشید.
قرارداد سرمایه‌گذاری بندر چابهار از شرکت هندی تا شرکت‌های عربی
در سال ۱۳۹۴، ایران و هند قراردادی را برای سرمایه گذاری مشترک در توسعه بندر چابهار به امضا رساندند. بر اساس این قرارداد، هند متعهد شد که ۸۵ میلیون دلار در تجهیز و راه اندازی فاز اول بندر چابهار سرمایه گذاری کند و به مدت ۱۰ سال از این بندر به عنوان اپراتور بهره برداری کند. اما با خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷، هند به دلیل نگرانی از تحریم های ثانویه آمریکا، از اجرای کامل قرارداد خودداری کرد. با این حال، در سال ۱۳۹۹، هند اعلام کرد که با وجود تحریم ها، آماده است تا اجرای قرارداد را از سر بگیر؛ اما اتفاق خاصی رخ نداد. البته باید دقت نمود که دلایل دیگری نیز در مورد عدم تعهد و اشتیاق هند در پروژه چابهار وجود دارد که دو مورد از این دلایل به صورت زیر باشد:
- رقابت با چین در توسعه بندر گوادر در پاکستان
- اولویت های دیگر هند در منطقه آسیای مرکزی و جنوب آسیا
در سال ۱۴۰۱، با لغو تحریم های آمریکا علیه ایران، انتظار می رفت که هند اجرای قرارداد خود را با سرعت بیشتری آغاز کند. با این حال، تا کنون، پیشرفت چندانی در این زمینه حاصل نشده است.
در اواخر ماه مرداد ماه ۱۴۰۱، معاون امور بندری سازمان بنادر و دریانوردی ایران اعلام کرد که هندی ها هنوز تجهیزات مورد نیاز برای راه اندازی فاز اول بندر چابهار را تامین نکرده اند. وی همچنین گفت که ایران در حال بررسی گزینه های جایگزین برای همکاری با هند در این پروژه است.
در راستای این اخبار نیز، اخیرا مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی ایران اطلاعاتی را با خبرنگاران در خصوص ماجرای قرارداد سرمایه‌گذاری بندر چابهار با هندی‌ها به اشتراک گذاشت که در زیر قسمتی از آن عنوان شده است:
” ابتدا یک قراردادی با هند تنظیم شد که طی زمان تغییراتی در آن به وجود آمد ما از ابتدای دولت برای این قرارداد تلاش کردیم تا دوباره فعال شود و اکنون منتظر آخرین گروه از هندی‌ها هستیم و فقط یک بند از قرارداد باقی‌مانده که باید درباره آن به توافق برسیم و امیدواریم هرچه سریع‌تر امضا شود؛ زیرا قرارداد بلندمدت حافظ منافع ما است.”
اما با این اوضاع محمود تهی دست نیز ،عضو هیئت رییسه اتاق بازرگانی زاهدان، در گفت‌و‌گو با یکی از شبکه‌های خبری ایران درباره قرارداد توسعه بندر چابهار چنین توضیحاتی را ارائه کرد:
“من هیچ‌گونه فعالیتی از سمت شرکت هندی ندیدم و یا خبری در این خصوص نشنیدم و مثل شما از طریق رسانه‌ها متوجه این امر شدم. وقتی این بندر فعالیتی ندارد و هنوز برخی تجهیزات اولیه یک بندر بین‌المللی در آن نصب نشده نباید انتظار سرمایه‌گذاری و حضور خارجی‌ها را داشته باشیم.”
در این راستا، برخی از رسانه ها گزارش داده اند که ایران در حال مذاکره با شرکت‌های عربستانی و اماراتی برای جایگزینی هند در این پروژه است. این امر با توجه به بهبود روابط ایران با سایر کشورهای عربی بخصوص عربستان بعید به نظر نمی‌رسد و اخبار حاکی از آن است شرکت‌های عربستانی و اماراتی به دنبال این هستند جایگزین هند در پروژه توسعه بندرچابهار در فاز اول شوند و مذاکراتی نیز انجام شده است.
در حال حاضر، مشخص نیست که این مذاکرات به نتیجه خواهد رسید یا خیر. با این حال، واضح است که ایران به دنبال یک شریک جدید برای توسعه بندر چابهار است و با توجه به کاهش قدرت اقتصادی ایران (به خصوص با خروج ایران از کریدورهای شرق به غرب)، اگر نتواند زودتر بندر چابهار را توسعه دهد با مشکلات بیشتری در ادامه روبرو خواهد شد. به طور قطع رونق بندر استراتژیک چابهار برای تمام کشورهای همسایه، به خصوص افغانستان که به دریای آزاد دسترسی ندارد، مهم و حیاتی خواهد بود و ایران می‌تواند امتیازهای اقتصادی خوبی دریافت کند.
بدون دیدگاه